Koopvaardij: varen voor vrijheid
De eerste lessenaar verdiept het verhaal van monument De Boeg zelf, dat al sinds 1957 herinnert aan de Nederlandse koopvaardij in oorlogstijd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog voeren 32.000 koopvaardijlieden onder vaak levensgevaarlijke omstandigheden voor de geallieerde zaak. Meer dan 4.200 van hen keerden nooit terug. “Hun bijdrage was niet alleen cruciaal voor de bevrijding van Europa, maar ook voor het definitieve einde van WO2, dus ook in Azië,” vertelt Hubert Nijgh, voorzitter van de stichting Koopvaardijpersoneel 1940-1945. “Zij voeren voor onze vrijheid en dat verdient een plek in ons collectieve geheugen.”
Bankiers: financiers van het verzet
De tweede lessenaar gaat over de bankiers van het verzet. Want de inzet op zee had ook een initiatief aan wal tot gevolg: de Zeemanspot. Opgezet om gezinnen van zeevarenden financieel te steunen. Een daad van verzet. Tijdens de bezetting werd 5,2 miljoen gulden ingezameld, waarmee 18.000 gezinsleden werden geholpen. Daaruit groeide in 1943 het Nationaal Steunfonds (NSF). Deze verzetsorganisatie wist 100 miljoen gulden bijeen te brengen, waardoor 150.000 mensen konden onderduiken. “Dit financieel georganiseerde verzet was uniek in bezet Europa,” weet Margriet Tiemstra, voorzitter van de stichting Gedenkteken Zeemanspot en Nationaal Steunfonds. “En ook dit was niet zonder gevaar: 84 van de 2.000 vrijwilligers verloren hun leven.”
Vrouwen: onmisbare en moedige schakels
De lessenaar is ook een eerbetoon aan de zeemansvrouwen die tijdens de oorlog hun gezinnen overeind hielden. Onmisbaar – en toch vaak vergeten. Daarnaast waren honderden vrouwen actief in het hart van het financiële verzet. Als koeriers vervoerden ze geld, informatie en vertrouwen, dwars door bezet gebied, met gevaar voor eigen leven. Ze waren de stille motor achter het Nationaal Steunfonds. “Hun werk was niet alleen ondersteunend, maar essentieel,” zegt koopvaardijpredikant Helene Perfors. “Ze toonden moed, loyaliteit en verantwoordelijkheid. Toch hebben deze vrouwen zelden de eer gekregen die hen toekomt.” Hun bijdrage verdient geen voetnoot, maar een centrale plek in onze geschiedenis.
Officiële onthulling tijdens Wereldhavendagen
Bij de onthulling op 6 september spraken burgemeester Carola Schouten, universitair hoofddocent Maritieme Historie Dr. Anita van Dissel, econoom en bestuurder Alexander Rinnooy Kan en koopvaardijpredikant Helene Perfors. Voormalig stadsdichter van Rotterdam Hester Knibbe droeg een speciaal voor deze gelegenheid geschreven gedicht voor. Roos en Emma Vondenhoff, jong talent van het Prinses Christina Concours, verzorgden de muzikale bijdrage.
Initiatiefnemers
De twee lessenaars zijn een initiatief van de Stichting Koopvaardijpersoneel 1940-1945 en de Stichting Gedenkteken Zeemanspot en Nationaal Steunfonds. Ze blijven permanent bij De Boeg staan en geven via QR-codes toegang tot persoonlijke verhalen, historische context en educatief materiaal. “De verhalen over solidariteit, moed en dienstbaarheid zijn nog altijd actueel en moeten verteld blijven worden,” zegt Hubert Nijgh. “Deze lessenaars zijn niet alleen een herinnering en eerbetoon, maar ook een bron van inspiratie voor toekomstige generaties,” aldus Margriet Tiemstra.
